Lament

„Lament” – widowisko Tomasza Cyza, na podstawie poematu średniowiecznego włoskiego mistyka Iacopone da Todi „Il Pianto della Madonna” („Lament Madonny”) oraz fragmentów „Stabat Mater” Karola Szymanowskiego.

W spektaklu Tomasza Cyza słowa XIII-wiecznego włoskiego poety, zderzone z surową fakturą XX-wiecznego „chłopskiego requiem” Szymanowskiego, dopełnia wielkoformatowa projekcja średniowiecznych figur i obrazów w holu Muzeum Narodowego. Aktorka czyta Pianto della Madonna, śpiewaczki jak w tragedii greckiej wykonują a capella frazy Stabat Mater, słuchacz-świadek patrzy na twarze Maryi i Jezusa.

Franciszkaninowi Iacopone da Todi (1230-1306) przypisywana jest również średniowieczna sekwencja Stabat Mater dolorosa, wyrażająca cierpienie i rozpacz Matki ukrzyżowanego Jezusa. Muzykę do niej skomponowali m. in. A. Dvořák, G. da Palestrina, G. B. Pergolesi, D. G. Scarlatti, F. Schubert, G. Verdi, A. Vivaldi. W liturgii Kościoła śpiewana jest w Wielkim Poście, a jej najstarszy polski przekład znany jest z kancjonału Walentego z Brzozowa (1554). Karolowi Szymanowskiego stała się szczególnie bliska po śmierci jego ukochanej siostrzenicy. Jego utwór na chór, orkiestrę i troje solistów należy do arcydzieł światowej muzyki pasyjnej – powstał w 1926 roku (prawykonanie 11-01-1929) i uznawany jest za najwybitniejsze dzieło polskiego kompozytora.

Natomiast napisany w języku włoskim „Lament” („Il pianto…”, znany też jako „Donna de Paradiso”, incipit) jest to poemat dramatyczny (tzw. lauda drammatica) o tematyce pasyjnej, rozpisany na trzy osoby: Jana Ewangelistę, Maryję i Jezusa. Matka wypowiada swoje myśli i uczucia w pierwszej osobie, a Jan komentuje to wydarzenie jako mistyk i teolog. Zarówno czas powstania i język etniczny, jak dojrzała forma tego utworu i jego dziękczynna wymowa, pozwalają porównać jego rolę w literaturze włoskiej do roli „Bogurodzicy” w polskiej (XIII w.), a „Stabat Mater” do późniejszego od niej „Lamentu świętokrzyskiego” (XV w.).

Na scenie występuje Przemysław Stippa, Dorota Segda, Urszula Kryger, Agada Zubel, Chór Centrum Myśli Jana Pawła II.