Festiwal Nowe Epifanie
Festiwal Nowe Epifanie 2019
X interdyscyplinarny festiwal wielkopostny
6 marca − 14 kwietnia 2019 Warszawa
Lepiej, gdyby się nie narodził?
Judasz początkowo funkcjonował dla nas jako dodatek, biblijna egzemplifikacja tematu mamony, konsumpcji i zdrady. Ale bardzo szybko zdominował nasze myślenie. Dlaczego odstąpił od tego, w co wierzył? Jakie były jego motywacje? Dlaczego zachowały się różne wersje zdarzeń? Jak rozumieć polecenie Jezusa wypowiedziane do Judasza na chwilę przed zdradą: „Co chcesz czynić, czyń prędzej” (J 13, 27)? Czy słowa: „Zgrzeszyłem, wydawszy krew niewinną” (Mt 27, 4) można rozumieć jako próbę ocalenia Jezusa?
W polskim dramacie najciekawszymi próbami odpowiedzi na te pytania są sztuki Karola Huberta Rostworowskiego, Kazimierza Przerwy-Tetmajera oraz Ireneusza Iredyńskiego. Jednak każdy z tych tekstów – wystawiany przez największych polskiego teatru, jak Juliusz Osterwa i Konrad Swinarski – przynosił tylko kolejne nurtujące nas pytania. Dlatego z tymi pytaniami zwróciliśmy się do twórców współczesnych.
We współpracy z Akademią Teatralną zainicjowaliśmy seminarium reżyserskie. Jego owocem są debiuty Katarzyny Minkowskiej i Sławomira Narlocha. Do współpracy zaprosiliśmy w tym roku również Bartosza Żurowskiego oraz Dawida Zalesky’ego, którzy zaprezentują współczesne rewizje historii Judasza. Last but not leastna Festiwalu pojawią się artyści, którzy podczas poprzednich edycji dali się poznać z najlepszej strony: Paweł Passini i Artur Pałyga. Spektakl „#chybanieja” zrealizowany przez ten duet otworzy nasze festiwalowe rozważania teatralne.
Przed nami pięć premier teatralnych. Ale Festiwal to także muzyka, film i kulinaria. Terapia szokowa dla zmysłów smaku i węchu, uczta dla uszu i wzroku, a wszystko to w aurze polskiego przedwiośnia, między Środą Popielcową a Niedzielą Palmową.
Czy podczas Wielkiego Postu Judasz może stać się dla nas kimś bliskim, czy możemy się w nim rozpoznać? Mamy nadzieję, że efekt naszej pracy oraz wysiłki artystów, których zaprosiliśmy do współpracy, pozwolą Państwu spojrzeć na niektóre kwestie inaczej oraz uważnie przyjrzeć się apostołowi, który w biblijnych wykazach wymieniany jest na końcu. Często z dopiskiem: „Ten, który Go zdradził”.
Zespół Festiwalu
Podstawowym celem Festiwalu Nowe Epifanie jest poszukiwanie nowych, współczesnych epifanii piękna oraz inicjowanie twórczego dialogu artystów z tradycyjną sztuką religijną w duchu „Listu do artystów” Jana Pawła II. Formuła Festiwalu ma charakter interdyscyplinarny i obejmuje prezentację przedstawień teatralnych, widowisk muzycznych w przestrzeniach sakralnych, wystaw, pokazów filmowych poruszających w nowoczesny sposób tematykę religijną i teologiczną oraz towarzyszących im spotkań dyskusyjnych, prowokujących do refleksji oraz odnawiających dialog religii ze sztuką.
więcej
Strug do tańca - potańcówka ostatkowa
To już tradycja – Festiwal Nowe Epifanie rozpoczynamy potańcówką. W tym roku do tańca zagra instrumentalna kompania Adama Struga.
więcej
Szczegóły spektaklu
#Chybanieja
Obciążony ładunkiem stereotypów, ale też dający możliwość pokazania wielu aspektów człowieczeństwa. Artur Pałyga – dramatopisarz i Paweł Passini – reżyser, chcą spojrzeć na postać Judasza z wielu stron.
Punktem wyjścia dla pracy twórców były różne warianty opowieści biblijnej. W publicznej pamięci została relacja ewangelisty Mateusza, który pisał, że Judasz zwrócił srebrniki kapłanom, po czym się powiesił. Piotr w Dziejach Apostolskich pisze, że Judasz żadnych pieniędzy nie zwracał, kupił za nie ziemię i zginął w wypadku. Z kolei jeden z ojców Kościoła, Papiasz, twierdzi, że Judasz roztył się tak bardzo, iż nie mógł przejść tam, gdzie wóz swobodnie przejeżdżał.
Skąd te różne wersje? Dlaczego wyparliśmy inne świadectwa? Jak wyglądała rzeczywistość? Jak mogła wyglądać? – zastanawiają się twórcy.
W ich spektaklu historia Judasza przewija się jak srebrna nić pośród współczesnych sytuacji zdrady.
Pokazy zostały zorganizowane we współpracy Centrum Myśli Jana Pawła II, Teatru Maska w Rzeszowie oraz Centrum Kultury w Lublinie.
więcej
Szczegóły spektaklu
Róże ze złota
„Nuper rosarum flores” to najsłynniejszy motet piętnastowiecznego kompozytora Guillaume’a Dufaya. Podczas tegorocznego Festiwalu Nowe Epifanie usłyszymy go w wykonaniu zespołu Graindelavoix.
Guillaume Dufay regularnie zmieniał protektorów. Sława wielkiego kompozytora ułatwiała mu życie w politycznych zawirowaniach XV wieku. Syn księdza, spłodzony z nieprawego łoża na flamandzkiej prowincji, szybko ujawnił niezwykły muzyczny talent, który zaprowadził go na najwspanialsze dwory Europy. Służył wielkim rodom, legatowi papieskiemu, a następnie samemu papieżowi.
Muzykę Dufaya postrzega się przez pryzmat matematycznych struktur, architektonicznych schematów, które miały definiować układ głosów i rytm motetów. Björn Schmelzer zadeklarował jednak, że „Dufay, którego chcemy przywołać, nie jest twórcą z matematycznych przestrzeni i ze struktur syntetycznej kompozycji, ale tym z wewnętrznego poruszenia i wyrażonych emocji”.
więcej
Szczegóły spektaklu
Smak Domu
Czego najbardziej brakuje człowiekowi, kiedy staje się bezdomny? Na pewno możliwości przygotowania jedzenia.
Projekt „Otwarta Kuchnia Miejska” powstał, by osobom w kryzysie bezdomności dać szansę na uczestnictwo w regularnych spotkaniach poświęconych gotowaniu.
Ci, którzy wyróżniali się podczas zajęć szczególnym zaangażowaniem, poprowadzą warsztaty „Smak domu”. Mają być one okazją, by uczyć się od siebie nawzajem i budować relacje. Po warsztatach odbędzie się wspólna uczta.
Warsztaty „Smak domu” są kontynuacją ubiegłorocznych warsztatów dobroczynnych.
więcej
Szczegóły spektaklu
A pod tobą są wieczne ramiona
Zespół Graindelavoix z Antwerpii to stały gość festiwalu Nowe Epifanie. W tym roku artyści oprócz koncertów zapraszają także na spektakl teatralny.
W śpiewie praktykowanym przez zakonników na zakończenie dnia pojawiały się motywy nie tylko snu, ale też lęku przed śmiercią, ruchu i unieruchomienia. Te elementy Björn Schmelzer powiązał z pracami Samuela Becketta, który przez długi czas cierpiał na bezsenność. W występie powiązane są z piętnasto- i szesnastowieczną polifonią, w tym z trzema opracowaniami śpiewu „Media vita in morte sumus” („Pośrodku życia w śmierci jesteśmy”).
Schmelzer podkreśla specyficzną formalną zbieżność tekstów Becketta i polifonii. W obu pojawiają się repetycje, przekształcenia motywów, ciągłe skupienie. Wypowiedziane słowa Becketta angażują nie tylko głos, ale i całe ciało.
więcej
Szczegóły spektaklu
Ogień Świętego Antoniego
Ergotyzm, chorobę wywołująca halucynacje, drgawki, obłęd, wrzody i martwicę tkanek, powodowało spożycie sporyszu – grzyba pasożytującego na zbożach. W średniowieczu ergotyzm nazwano „ogniem Świętego Antoniego”.
Masowe zatrucia sporyszem znane były do XX wieku, a w średniowieczu potrafiły przybrać postać plagi. Choroba przynosiła wielkie cierpienie. Malarze Bosch, Bruegel i Grünewald umieszczali podobizny chorych na obrazach ze św. Antonim, aby za jego wstawiennictwem chorzy doznawali ukojenia.
Björna Schmelzera i zespół Graindelavoix temat ergotyzmu prowokuje do bliższego przyjrzenia się twórczości piętnastowiecznego kompozytora Antoine’a Busnoisa, m.in. przypisywanej mu mszy opartej na melodii świeckiej pieśni „L'Ardant desirˮ („Płonące pragnienieˮ) oraz motetowi „Anthoni usque liminaˮ, w którym użyty jest dzwonek – tradycyjny atrybut kojarzony nie tylko ze św. Antonim, ale i z cierpiącymi na trąd i ergotyzm.
więcej
Szczegóły spektaklu
Arcykłamcy
„Arcykłamcy” to próba współczesnej rewizji historii Judasza. Inspirowana jest biblijną legendą, gnostycką ewangelią Judasza oraz wielokrotnie przetwarzanym wizerunkiem wcielonego zła i zdrajcy.
Osadzona w teraźniejszości opowieść stanowi pełen paradoksów i wewnętrznych konfliktów konstrukt – fantazję na temat tajemnicy i złożoności ludzkiej natury.
Punktem wyjścia projektu jest refleksja nad kreowaniem wizerunku za pomocą mediów społecznościowych. Bohaterowie – twórcy popularnych transmisji w kanałach internetowych – balansują na granicy rzeczywistości i fikcji, prawdy i kłamstwa, dobra i zła. Czy sposobem na zaistnienie, ceną za przejście do historii jest odegranie roli „złego”?
Eksperyment pełen klisz, kontekstów, odniesień do świata współczesnej kultury oraz biblijnych cytatów, adresowany jest przede wszystkich do młodych widzów, ludzi konsumujących świat Internetu i mediów.
więcej
Szczegóły spektaklu
Tragedia Jana
W spektaklu Teatru Chorea Jan Chrzciciel podejmuje walkę z trawiącymi świat grzechami rozpusty, pychy, tchórzostwa i pazerności. Przez to popada w konflikt z prowadzącym hulaszcze życie Herodem.
Kluczowym elementem intrygi jest mityczny taniec córki Herodyjady (popularnie zwanej Salome), przez który niepokorny święty zostaje pozbawiony głowy. Jednak u Gawatowica – niczym w średniowiecznym misterium – zło będzie potępione, a winni niesprawiedliwości – ukarani.
Jak pisał po premierze spektaklu recenzent Tadeusz Kornaś, twórcy z Teatru Chorea wraz z reżyserem Waldemarem Raźniakiem „odważyli się zadać pytanie poważne – o istotę tkwiącego w człowieku zła, o obecność zła w świecie, o bezkompromisowe dążenie do dobra i sprawiedliwości, wreszcie o sensowność dobrej śmierci – i sami chyba też zostali nagrodzeni scenicznym efektem, który stworzyli. Może nawet zaskoczeni jego siłą”.
więcej
Szczegóły spektaklu
Klątwa - wydarzenie kulinarno-artystyczne
Wydarzenia kulinarno-artystyczne są stałym punktem programu Festiwalu Nowe Epifanie. Tym razem podczas artystycznej uczty będziemy mogli skonfrontować się z tematem świętości i zhańbienia jedzenia.
Jedzenie występuje w wielu kulturach jako część obrzędu religijnego, a pokarm jako ofiara. U naszych przodków zdobyta żywność stawała się totemem, w który wcielał się potężny duch – zjadali oni świąteczny pokarm jako boską substancję.
Podobnie jest dziś także w religii katolickiej: Chrystus stał się Barankiem ofiarnym, a my zjadamy jego Ciało i Krew pod postacią chleba i wina.
A kiedy jedzenie jest przeklęte? W jaki sposób jedzeniowe tabu określa naszą tożsamość? Dlaczego w Polsce jemy prosięta, a nie psy? Skąd biorą się te restrykcje? Jak odpowiadają na te pytania antropologia, religia, filozofia, socjologia i psychologia, a także sztuka? Tego będzie można dowiedzieć się podczas uczty.
więcej
Szczegóły spektaklu
Wątpliwość
Sztuka Johna Patricka Shanleya zebrała wiele nagród, w tym Pulitzera za najlepszy tekst dramatyczny. Na festiwalu zobaczymy ją w koprodukcji Teatru Śląskiego z Katowic i Teatru im. Kochanowskiego z Opola.
Jak zapowiedzieć przedstawienie, nie zdradzając fabuły, w której kryje się sedno intrygi, zaskoczenie, jakiemu powinien być poddany widz?
Twórcy spektaklu „Wątpliwość” w reżyserii Norberta Rakowskiego, wprowadzając w tematykę sztuki, zapraszają, by przyjrzeć się samemu sobie w kontekście tytułowego słowa i zastanowić, jak postępujemy, kiedy w naszym życiu pojawiają się wątpliwości. Jak interpretujemy ludzi i zdarzenia? Widzimy je takimi, jakimi są, czy naginamy spojrzenie, by wyglądały tak, jak chcemy? Czy jedna myśl może zmienić nasz pogląd? A co, jeśli właśnie ona zniszczy czyjeś życie?
„Wątpliwość” to sztuka pozbawiona prostych rozwiązań. Widz sam musi zdecydować, po której stronie stanie.
więcej
Szczegóły spektaklu
Oratorium o mleku
Spektakl studenta reżyserii Sławomira Narlocha to gra z konwencją jasełek i oratorium. Występujący artyści będą posługiwali się takimi instrumentami jak piła, lira korbowa, cymbały rzeszowskie czy dudki.
Na końcu Polski jest wioska. Mieszka w niej Judasz z matką. Po sąsiedzku żyje Anioł, kawałek dalej chatkę zamieszkuje Diabeł, a na przydrożnym krzyżu mieszka Jezus.
Na oczach widzów Judasz rodzi się, dorasta, zakochuje, chodzi na piwo ze swoim najlepszym przyjacielem Jezusem. O zdradzie i srebrnikach nie będzie ani słowa, bo „są sprawy, które nie nadają się na niedzielne kazania, są sprawy, przed którymi anioły i diabły odwracają wzrok”.
W opowieści Sławomira Narlocha ziemia została wydana na pastwę aniołów i diabłów, którzy dogadali się ze sobą. Co ma sens, jeśli o naszych uczynkach decyduje przeznaczenie?
Spektakl powstał we współpracy z Akademią Teatralną jako efekt seminarium dla studentów reżyserii.
więcej
Szczegóły spektaklu
Psałterz Polski II / Wszeteczna gęba na mię się targa
W Psalmach Dawida znajdziemy odniesienia do historii zdrady Judasza i męki Jezusa. Ich wybór, w parafrazie Jana Kochanowskiego i opracowaniu muzycznym Mikołaja Gomółki, będzie podstawą koncertu na Zamku Królewskim.
Psalmy wykona Monodia Polska pod kierunkiem Adama Struga wraz z towarzyszeniem Marii Erdman. Zespół złożony z muzyków zajmujących się w większości repertuarem tradycyjnym już podczas zeszłorocznej edycji Festiwalu Nowe Epifanie udowodnił, że w niezrównany sposób interpretuje poetycko-muzyczne dzieło Kochanowskiego i Gomółki.
Tegoroczny wybór Psalmów związany jest z proroctwem zdrady i pojmania, które Jan Kochanowski ujmuje w sugestywnych strofach „oto wszeteczna / Gęba na mię się targa; język fałszywy / Ludziom żywot mój hydzi” czy „Wilcy mię zewsząd srodzy otoczyli, / Zewsząd mię wilcy zawarli otyli; / Paszczeki na mię rozdarli straszliwe, / Jako lew srogi zwierzę łupiąc żywe”.
więcej
Szczegóły spektaklu
Jajko!
Jest symbolem nowego życia, nie ma bez niego Wielkanocy. „Jajko” to też tytuł książki, której autorki poprowadzą festiwalowe warsztaty.
Podczas warsztatów z Kasią i Zosią Pilitowskimi, mamą i córką, przygotujemy dania świąteczne: zrobimy prawdziwy majonez, sałatkę jajeczną, znakomitą na wielkanocny stół, jaja faszerowane według przepisu babci Heleny i ukręcimy klasyczny kogel-mogel. Chętni będą mogli także zasiać rzeżuchę i zabrać ją do domu.
Warsztaty rodzinne od 5. roku życia.
Rodzice mogą towarzyszyć dzieciom.
więcej
Szczegóły spektaklu
La Superbe
Bohaterami tego koncertu są twórcy francuskiej szkoły lutniowej. Działali jako wirtuozi, kompozytorzy i nauczyciele na dworze Burbonów, którzy utrzymywali okresowo nawet do 200 muzyków.
W XVII wieku od Anglii, przez Francję, po Rzeczpospolitą gra na lutni stanowiła nie tylko element edukacji i jedną z podstawowych umiejętności dworzanina, ale także źródło zarobku rzeszy profesjonalnych muzyków utrzymywanych przez możnych.
Francuska muzyka lutniowa czasów Ludwika XIV to zróżnicowany zbiór: intawolacje oper nadwornego kompozytora królewskiego Lully’ego, utwory okolicznościowe upamiętniające znanych muzyków, renesansowe tańce i ilustracyjne miniatury o tytułach takich jak: „La Superbe” (Wyniosła), „La belle homicide” (Piękna zabójczyni), „La Coquette” (Kokietka).
Ich twórcy publikowali antologie swoich dzieł i opracowań, które stanowią skarbnicę barokowego repertuaru lutniowego.
więcej
Szczegóły spektaklu
Judaszaweł
Zainteresowanie narodzinami chrześcijaństwa i konsekwencje, jakie ten proces niesie do dziś, stały się dla reżysera Bartosza Żurowskiego kanwą pomysłu stworzenia spektaklu.
Reżyser po raz drugi przygotowuje przedstawienie na festiwal Nowe Epifanie. Tym razem skupia się na wydarzeniach z życia Judasza oraz apostołów: Piotra, Jana, Mateusza i Jakuba. Pozwalają mu one przyjrzeć się najistotniejszym elementom tworzącym ludzką tożsamość, poszerzyć analizy filozoficzne o portret psychologiczny i obserwację ludzi z krwi i kości, którym przyszło odegrać w historii tak znaczące role.
Judasz interesował i nadal interesuje myślicieli oraz artystów, lecz w oficjalnym przekazie Watykanu znaleźć można informację, że w jego sprawie „Kościół może tylko milczeć” (Jan Paweł II). Twórcy chcą zaprosić publiczność do wspólnego przyjrzenia się zmaganiom Judasza, dać głos jemu i innym apostołom.
więcej
Szczegóły spektaklu
Judasz. Laboratorium Epifanii
Katarzyna Minkowska, studentka III roku reżyserii Akademii Teatralnej, pokaże w TR Warszawa spektakl będący owocem seminarium dla studentów organizowanego przez Festiwal Nowe Epifanie.
Katarzyna Minkowska zaprosiła do współpracy grupę aktorów, z którymi przyglądała się tekstom ewangelicznym, apokryfom, skostniałemu językowi religijnemu – w tym wszystkim próbowali odnaleźć prawdziwych ludzi, ich emocje, relacje.
Ta laboratoryjna praca stała się podstawą, na której budują opowieść pokazującą, co mogło wydarzyć się w wieczerniku przed śmiercią Jezusa. Apostołowie spotykają się tam po pojmaniu ich Mistrza i próbują odtworzyć Jego słowa, zinterpretować gesty, zrozumieć, co się stało, kto zdradził, dlaczego to zrobił. Chcą ustalić wspólną wersję i zastanowić się, co będzie z nimi dalej. Nie ma w ich gronie tylko dwóch uczniów: Judasza i Jana – ta nieobecność mocno im ciąży.
Spektakl powstał we współpracy z Akademią Teatralną jako efekt seminarium dla studentów reżyserii, organizowanego przez Festiwal Nowe Epifanie. Partnerem pokazów przedstawienia w ramach Festiwalu jest TR Warszawa.
Zespół badawczy: Mikołaj Chroboczek, Maciej Hanczewski, Aneta Jankowska, Mateusz Korsak, Adrian Koszewski, Jan Kwapisiewicz, Katarzyna Minkowska, Maciej Miszczak, Mateusz Nędza, Nikodem Rozbicki, Modest Ruciński, Kamil Toliński, Paweł Tomaszewski, Agata Tragarz
więcej
Szczegóły spektaklu
